Thương mại quốc tế chịu sự điều chỉnh và ảnh hưởng của nhiều chính sách và văn kiện. Các biện pháp và yêu cầu kỹ thuật điều chỉnh khoảng 2/3 nền thương mại thế giới, trong khi các hình thức khác nhau của các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch động thực vật (SPS) được áp dụng cho hầu hết các sản phẩm nông nghiệp. Các biện pháp biên giới đóng góp đáng kể vào chi phí thương mại. Trung bình, chi phí tuân thủ của các biện pháp này thường cao hơn so với thuế quan.
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vẫn là trọng tài quan trọng trong các tranh chấp thương mại, tuy nhiên trong những năm qua số lượng các cuộc điều tra phòng vệ thương mại được đưa lên WTO nhìn chung đã giảm xuống. Tính đến năm 2020, có một số lượng lớn các biện pháp phòng vệ thương mại có hiệu lực, hầu hết được các nước phát triển và các nền kinh tế mới nổi lớn áp dụng.
Ngoại trừ trường hợp đáng chú ý là việc tăng thuế quan song phương giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, thì về cơ bản thuế quan vẫn ổn định trong vài năm qua với bảo hộ thuế quan vẫn là yếu tố quan trọng trong một số lĩnh vực và thị trường. Thuế quan đã được giảm nhẹ trong một số lĩnh vực để tạo thuận lợi cho việc giao thương các sản phẩm liên quan đến đại dịch COVID-19.
Tính đến năm 2020, chi phí thương mại liên quan trực tiếp đến thuế quan ở mức khoảng 2% đối với các nước phát triển và khoảng 4% đối với các nước đang phát triển. Hạn chế thuế quan vẫn còn đáng kể ở nhiều nước đang phát triển, đặc biệt là ở các nước Nam Á và Châu Phi. Hơn nữa, thuế quan vẫn ở mức tương đối cao trong một số lĩnh vực có mức thuế cao nhất. Những lĩnh vực đó bao gồm một số lĩnh vực trọng tâm chính đối với các nước thu nhập thấp như nông nghiệp, may mặc, dệt may và sản phẩm da. Thuế quan cũng vẫn là yếu tố quan trọng đối với hầu hết quá trình giao thương Nam – Nam.
Quá trình hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng vẫn diễn ra mạnh mẽ ở cấp độ khu vực và song phương, với số lượng ngày càng nhiều các hiệp định thương mại ưu đãi (PTA) được đàm phán và thực hiện. Hầu hết các PTA gần đây không chỉ đề cập đến hàng hóa mà còn cả dịch vụ và ngày càng giải quyết các quy tắc vượt ra ngoài các nhượng bộ thuế quan có đi có lại để giải quyết nhiều vấn đề đằng sau các vấn đề biên giới. Tính đến năm 2020, khoảng một nửa giao dịch thương mại thế giới đã diễn ra dưới một số hình thức PTA. Mặc dù đại dịch COVID-19 đã làm gián đoạn nghiêm trọng thương mại quốc tế, nhưng giao dịch thương mại theo các hiệp định thương mại sâu tương đối linh hoạt hơn, tăng tỷ trọng thương mại theo PTA sâu hơn nữa vào năm 2020.
Báo cáo này được cấu trúc thành hai phần. Phần thứ nhất cung cấp một cuộc thảo luận và thống kê về các nhượng bộ thuế quan của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực. Phần thứ hai trình bày và thảo luận về các xu hướng trong các văn kiện chính sách thương mại được lựa chọn, bao gồm các số liệu thống kê minh họa. Phần thứ hai được chia thành bốn chương: thuế quan, hiệp định thương mại, các biện pháp phi thuế quan và các biện pháp phòng vệ thương mại. Xu hướng thương mại và số liệu thống kê được cung cấp ở nhiều cấp độ tổng hợp khác nhau, minh họa việc sử dụng các biện pháp chính sách thương mại giữa các ngành kinh tế và khu vực địa lý.
Nội dung chi tiết ấn phẩm xem tại: Key Statistics and Trends in Trade Policy 2021 (unctad.org)
Nguyễn Mai (dịch)
Nguồn: Key statistics and trends in trade policy 2021 | UNCTAD