Những điểm yếu trước đại dịch, các cuộc khủng hoảng chồng chéo gần đây và các vấn đề rộng hơn đang đè nặng lên các quốc gia IDA. | © Brian McGowan / Bapt
Bị ảnh hưởng trước một loạt các cú sốc chưa từng có, nền kinh tế toàn cầu đã thể hiện sự phục hồi phi thường cho đến nay. Sự lạm phát toàn cầu dường như đang giảm đi, và hầu hết các nền kinh tế đang hoạt động tốt hơn so với những gì dự đoán cách đây chỉ vài tháng. Hiếm khi nào trong lịch sử một chu trình lạm phát toàn cầu đã bị ngừng lại mà không gây ra nhiều đau đớn như vậy.
Điều đó là tin vui – hoặc ít nhất có vẻ như vậy. Tuy nhiên, điều mà ít người chú ý đến là tình cảnh khốn khó của 75 nền kinh tế nghèo và dễ bị tổn thương nhất – những nền kinh tế đủ điều kiện nhận trợ cấp và vay lãi suất thấp từ Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA) của Ngân hàng Thế giới. Những nền kinh tế này là nơi sinh sống của một phần tư dân số toàn cầu – và họ đang ở giữa một cuộc đảo ngược kinh tế lịch sử ngay cả khi triển vọng ngắn hạn sáng sủa hơn ở nơi khác. Ngoài việc là một vấn đề nhân đạo, điều này cũng là tin xấu cho nền kinh tế toàn cầu – cả về mặt tăng trưởng toàn cầu trong dài hạn sẽ phụ thuộc nhiều vào những gì diễn ra trong các nền kinh tế này, và về việc nỗi đau ngày càng sâu ở đây có thể lan rộng ra ngoài biên giới quốc gia.
Hình 1. Tăng trưởng và thu nhập
Nguồn: Ngân hàng Thế giới
Ghi chú: EMDEs = thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển; FCS = IDA trong tình huống mong manh và bị ảnh hưởng bởi xung đột; IDA = các quốc gia đủ điều kiện nhận IDA; LIC = các nước thu nhập thấp IDA; SS = các tiểu vùng nhỏ IDA. Tổng GDP được tính toán bằng cách sử dụng trọng số GDP thực tế bằng đô la Mỹ theo giá trung bình giai đoạn 2010-2019 và tỷ giá hối đoái trên thị trường. B. Mẫu bao gồm 71 quốc gia IDA.
Sự kết hợp giữa những điểm yếu trước đại dịch, những cuộc khủng hoảng chồng chéo gần đây và những vấn đề rộng lớn hơn – bao gồm tác động của biến đổi khí hậu và sự gia tăng về bạo lực và xung đột – đang gây áp lực lớn đối với các nước IDA: vào cuối năm 2024, họ dự kiến sẽ trải qua giai đoạn tăng trưởng yếu nhất trong nửa thập kỷ kể từ đầu những năm 1990 (Hình 1). Một trong ba quốc gia IDA hiện nay nghèo hơn so với trước đại dịch. Từ năm 2020 đến năm 2024, sự hội tụ thu nhập so với các nền kinh tế tiên tiến hầu như đã ngưng lại và một nửa số quốc gia IDA dự kiến sẽ tăng trưởng chậm hơn so với các nền kinh tế tiên tiến trong giai đoạn này (Hình 2).
Hình 2. Sự hội tụ thu nhập
Nguồn: Ngân hàng Thế giới
Ghi chú: IDA = Các quốc gia đủ điều kiện nhận IDA. Tổng GDP được tính toán bằng cách sử dụng trọng số GDP thực tế bằng đô la Mỹ theo giá trung bình giai đoạn 2010-2019 và tỷ giá hối đoái trên thị trường. Mẫu bao gồm 71 quốc gia IDA.
Tỷ lệ nghèo cùng cực ở những quốc gia này cao gấp tám lần so với tỷ lệ còn lại trên thế giới, và số người phải đối mặt với nạn đói hoặc suy dinh dưỡng đã tăng gấp đôi từ năm 2019 – lên đến 651 triệu người (Hình 3). Đó là 92% tổng số người trên toàn cầu phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực. Ngoài ra, một nửa số quốc gia này đang gặp khó khăn về nợ nần hoặc đang ở nguy cơ cao về nợ nần. Trong khi một số nền kinh tế lớn đang ghi nhận sự tăng trưởng bất ngờ, các dự báo ngắn hạn cho các quốc gia IDA nhìn chung đang được điều chỉnh giảm.
Hình 3. Mất an ninh lương thực và nghèo đói
Nguồn : GRFC (cơ sở dữ liệu); Mahler và Lakner (2022); Ngân hàng thế giới; Nền tảng về nghèo đói và bất bình đẳng của Ngân hàng Thế giới.
Ghi chú : CHN = Trung Quốc; EMDEs = thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển; IDA = các quốc gia đủ điều kiện nhận IDA; IND = Ấn Độ. Tổng GDP được tính toán bằng cách sử dụng trọng số GDP thực tế bằng đô la Mỹ theo giá trung bình giai đoạn 2010-2019 và tỷ giá hối đoái trên thị trường. A. Mẫu bao gồm dữ liệu của tối đa 50 quốc gia đủ điều kiện nhận IDA. B. Mẫu bao gồm tối đa 75 quốc gia IDA và 83 EMDE không bao gồm IDA. Thế giới bao gồm 158 quốc gia.
Môi trường bên ngoài khắc nghiệt làm tăng thêm những thách thức mà các nước IDA phải đối mặt. Xung đột và các vụ bạo lực đang tăng về tần suất, đe dọa sự ổn định ở những nơi này. Nhu cầu đầu tư của họ đang tăng lên, đặc biệt là để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, mà nhiều nền kinh tế trong số này đặc biệt dễ bị tổn thương. Trong trường hợp này, nguy cơ lớn là sẽ kéo dài sự trì trệ trong một thời gian.Top of Form
Tuy nhiên, vẫn có lý do để lạc quan. Kể từ năm 1960, 36 quốc gia đã thoát khỏi IDA thành công – bao gồm một số nền kinh tế lớn nhất thế giới như Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc. Các quốc gia IDA hiện nay cũng có tiềm năng lớn, bắt đầu từ con người: dân số lao động trong các quốc gia này dự kiến sẽ tăng rõ rệt trong 5 thập kỷ tới, trong khi dân số lao động trong các nền kinh tế tiên tiến và các nền kinh tế đang phát triển khác dự kiến sẽ giảm dần (Hình 4). Nhiều quốc gia IDA cũng có nguồn tài nguyên thiên nhiên đáng kể, trong đó có một số nguồn tài nguyên rất cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Từ tiềm năng năng lượng mặt trời đến các khoáng sản quan trọng, nền kinh tế IDA nắm giữ một số lợi thế so sánh đáng kể.
Tất nhiên, hiện thực hóa thành công lợi ích nhân khẩu học và khai thác lợi thế tài nguyên thiên nhiên không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. Có những rủi ro rõ ràng và có rất nhiều câu chuyện cảnh báo. Quản lý tài nguyên thiên nhiên đòi hỏi phải có khung thể chế và quy định chặt chẽ. Cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục chất lượng cao là rất quan trọng để tận dụng lợi thế về nhân khẩu học.
Cuối cùng, đầu tư nhiều hơn sẽ là yếu tố then chốt để các quốc gia này khai thác tiềm năng của mình, giải quyết những thách thức ngày càng tăng như biến đổi khí hậu và hướng tới một tương lai bền vững hơn. Tăng trưởng đầu tư ở các nước IDA nhìn chung yếu trong những năm gần đây. Cả đầu tư công và tư nhân đều cần thiết và chất lượng của đầu tư rất quan trọng. Việc thực hiện các gói cải cách chính sách toàn diện đã được chứng minh là làm tăng khả năng kéo dài thời gian tăng trưởng đầu tư mạnh mẽ.
Hình 4. Lợi tức nhân khẩu học và nhu cầu đầu tư
Nguồn : Triển vọng Dân số Thế giới của Liên hợp quốc (cơ sở dữ liệu); Ngân hàng thế giới.
Lưu ý: IDA = Các quốc gia đủ điều kiện IDA. A. Trung bình theo trọng số dân số. Dân số trong độ tuổi lao động được xác định là những người ở độ tuổi 15-64. B. Các thanh biểu đồ thể hiện ước tính về nhu cầu đầu tư hàng năm để xây dựng khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu và đưa các quốc gia đi đúng hướng giảm 70% lượng khí thải vào năm 2050.
Không có giải pháp nào phù hợp cho tất cả để thúc đẩy tăng tốc đầu tư. Các gói chính sách hiệu quả thường bao gồm các biện pháp cải thiện lâu dài sự mất cân bằng tài khóa và ngoại thương, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy một loạt cải cách cơ cấu – bao gồm tăng cường thể chế, quản lý tốt hơn tài nguyên thiên nhiên, tăng cường vốn nhân lực, tăng cường bình đẳng giới và hòa nhập thanh niên, và chống biến đổi khí hậu. Đối với nhiều quốc gia IDA, việc thúc đẩy sự ổn định cũng là một yếu tố góp phần quan trọng. Trình tự các biện pháp can thiệp chính sách là yếu tố then chốt cần cân nhắc và phụ thuộc vào hoàn cảnh của từng quốc gia. Tuy nhiên, bất chấp hoàn cảnh khó khăn, các quốc gia này có các cơ quan mạnh mẽ và có thể thúc đẩy nhiều mục tiêu trong số này.
Cộng đồng toàn cầu cũng đóng một vai trò quan trọng. Trong bối cảnh trong nước và quốc tế đầy thách thức trong lịch sử, những nỗ lực chính sách của các nước IDA – cần được bổ sung bằng nguồn tài chính quốc tế đáng kể và nhất quán. Nếu các quốc gia IDA có thể khai thác hiệu quả đặc điểm nhân khẩu học mạnh mẽ và sự giàu có về tài nguyên của mình thì điều này sẽ không chỉ hỗ trợ sự phát triển của chính họ mà cũng sẽ thúc đẩy các mục tiêu toàn cầu.
Để tạo ra một môi trường trong đó các nước IDA có thể phát triển mạnh mẽ, việc tăng cường hợp tác quốc tế về các vấn đề toàn cầu cũng sẽ là cần thiết. Tiến bộ quốc tế trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, thúc đẩy thương mại quốc tế dựa trên luật lệ, đảm bảo quá trình tái cơ cấu nợ chính phủ kịp thời và hiệu quả hơn cũng như giải quyết tình trạng mất an ninh lương thực và xung đột ngày càng gia tăng là rất quan trọng.
Tiến bộ trên tất cả các lĩnh vực này là cần thiết để mang lại cho các nền kinh tế IDA cơ hội tốt nhất để có một tương lai tươi sáng hơn – và tiến bộ ở các quốc gia IDA là bắt buộc nếu thế giới muốn có cơ hội hợp lý để đảm bảo hòa bình và thịnh vượng lâu dài.
Bàn Hường (Lược dịch)
Nguồn:https://blogs.worldbank.org/en/developmenttalk/the-75-most-vulnerable-economies-are-falling-behind-despite-resi?intcid=ecr_hp_sidekickB_2024-04-29-IDAreportblog