Nghề gì mà những công việc liên quan đến thu lượm bằng chứng, xác định ý nghĩa của chúng sau đó đưa ra những quyết định dựa trên những dữ liệu thu thập được theo đúng cả logic và những dấu hiệu đã xây dựng trước đó? Tôi tin chắc rằng nghề có liên quan đến pháp luật hay thống kê đều đúng với mô tả này.
Tuy nhiên, như một nhà thống kê, người thường xuyên làm việc như một nhân chứng chuyên môn với các luật sư, tôi cũng nhận biết được một lỗ hổng. Lỗ hổng này lần đầu tiên được phát hiện khi tôi điều hành một Hội thảo với các cán bộ tư pháp cấp cao và cố gắng xác định các nhu cầu của họ trong tương lai. Tôi nghĩ mình đã giảm tới mức tối thiểu các vấn đề kỹ thuật nhưng vẫn gặp phải sự quở trách bởi một trong những người tham gia – một cán bộ tư pháp của Tòa án tối cao, rằng: “Chậm thôi, chậm thôi John. Chúng tôi là luật sư, chúng tôi chỉ hiểu từ ngữ, không thể hiểu số liệu, biểu đồ và những thứ tương tự”.
Một khác biệt khác được sáng tỏ qua những kinh nghiệm cá nhân của tôi, là trong cách mà các nhà thống kê và luật sư làm chủ công việc của mình. Cả hai chuyên gia đều có trách nhiệm cung cấp cho khách hàng của mình những nhận xét khách quan, nhưng các luật sư còn có vai trò biện hộ cho khách hàng của họ, trình bày lập luận gần như theo định nghĩa không cân bằng. Các nhà thống kê lại rất hiếm khi có vai trò này.
Vậy đâu là những điểm giống nhau? Chúng ta có thể bàn luận điều này dựa trên những bằng chứng, những tranh luận được tập hợp, những quyết định được đưa ra và các quy tắc trong công việc. Trong mỗi lĩnh vực, những từ vựng khác biệt của luật sư và thống kê viên là rào cản, bởi vậy, cuộc bàn luận buộc phải dựa một phần vào việc dịch 2 ngôn ngữ.
Các luật sư gọi là Bằng chứng còn các nhà thống kê gọi là Dữ liệu. Trong cả 2 trường hợp đều được hiểu là những thông tin trong tầm tay xác đáng và phù hợp với những điều nghi vấn được đặt ra. Chuyên gia của cả 2 ngành đều quan tâm đến chất lượng của thông tin và sử dụng chúng trong phạm vi có giá trị và đáng tin cậy. Rõ ràng là có rất nhiều điều mà cả 2 nhóm có thể đồng ý. Kể cả mặt số hóa trong dữ liệu của các nhà thống kê cũng không quá khác biệt với các chứng cứ của các luật sư – điều này hầu như chỉ do cách mỗi bên tóm tắt thông tin.
Có những điều khác biệt đặc trưng trong cách mỗi bên tập hợp lý luận của mình. Để bắt đầu, một luật sư thường thiên về trình bày một lý luận cụ thể trong khi một thống kê viên lại thường nói rằng mục đích của họ là để tìm ra lý luận – còn gọi là một kiểu mẫu – phù hợp nhất với dữ liệu. Cả 2 đều sử dụng những thông tin sẵn có với họ. Có lẽ về mặt này các luật sư thường linh hoạt hơn các nhà thống kê. Họ sử dụng nhiều nguồn dữ liệu khác nhau (bao gồm cả cảm giác thông thường) và kết hợp chúng tạo thành một lập luận. Nhà thống kê thường bị giới hạn hơn bởi những phương pháp sản xuất thông tin thống kê chính thức thường không thể tích hợp những tổ hợp thông tin phức tạp.
Đưa ra quyết định là mảng mà ngôn ngữ của chuyên gia hai ngành gần như trùng nhau. Các luật sư nói “Vượt ra ngoài những nghi ngờ hợp lý” và “trong sự cân bằng của các xác suất” khi miêu tả một quyết định đơn giản trong những vấn đề hình sự và dân sự tương ứng, cụm từ mà có thể dễ dàng đến từ một nhà thống kê.
Trên thực tế, khi giảng dạy những thử nghiệm mang tính giả thuyết, nhà thống kê thường sử dụng những phép ẩn dụ theo pháp luật của tòa án hình sự. Về lý do lịch sử, nhiều nhà thống kê ít thoải mái với cách tiếp cận “trong sự cân bằng của các xác suất” nhưng khi làm kinh doanh, nó lại được đánh giá cao bởi quyết định vẫn cần phải được đưa ra, kể cả khi thiếu hụt những thông tin hữu ích.
Quy tắc trong công việc cung cấp một khuôn khổ mà trong đó những bước đầu tiên được tiến hành. Với những luật sư, đó thường là hệ thống các điều luật, phổ biến pháp luật và các quy định của tòa án. Mặc dù một số ít trong đó là các bí quyết nhà nghề từ bên ngoài, có thể nói là một hệ thống mang tính thực hành được phát triển qua thời gian để giải quyết các vấn đề. Các nhà thống kê có một hệ thống tiêu chuẩn thực hành ít nổi tiếng hơn, thường được gọi là những quy tắc suy luận. Bộ quy tắc suy luận này ra đời muộn hơn nhiều, với khoảng chưa đầy 100 năm lịch sử và vẫncó sự khác biệt đáng kể về quan điểm trong cách sử dụng chúng.
Bối cảnh thường xuyên xảy ra nhất khi các nhà thống kê và luật sư làm việc chung là các nhà thống kê đưa ra những tư vấn, thường dưới dạng ý kiến mục kích của các chuyên gia. Đối với các nhà thống kê, đây có thể là một trải nghiệm mang tính thử thách. Trong khi các chuyên gia thường được đối đãi tôn trọng theo quy định của pháp luật trong trường hợp họ ở đó để giúp Tòa án chứ không phải những người ủng hộ, sự thật là họ thường được thuê bởi một bên và bên này thường mong muốn sự ủng hộ của các chuyên gia trong trường hợp của họ.
Vị trí của một nhân chứng chuyên môn trong tòa án cũng tương tự như những giáo sư trong ngành. Mặc dù vậy, đôi khi vị trí của nhà thống kê trở nên đặc biệt bởi các nhà thống kê giải quyết các vấn đề liên quan đến bằng chứng một cách rất tự nhiên.1 Ví dụ, một thống kê viên thường được yêu cầu đánh giá những điểm đặc biệt của dấu hiệu đã được đưa ra. Đã có một tranh luận mạnh mẽ về việc những nhà thống kê được gọi một cách thường xuyên hơn ở phương diện này.
Một series đặc biệt công bố công khai các trường hợp gần đây ở Anh liên quan đến nhiều ca tử vong do SIDS (Hội chứng tử vong đột ngột ở trẻ sơ sinh) đã dẫn đến kết án giết người. Trong đó, một phần quan trọng của bằng chứng là tuyên bố của một bác sĩ nhi khoa rằng những trường hợp như vậy sẽ xảy ra một cách ngẫu nhiên “một trong 73 triệu ca sinh nở”. Tính toán này dựa trên một giả định cho rằng các tình trạng như SIDS không có bất kỳ thành phần di truyền nào hoặc nói cách khác, yếu tố môi trường nhiều khả năng đã làm cho một đứa trẻ chết do SIDS xảy ra khi gia đình đã có một trường hợp mắc bệnh. Các nhà thống kê đã xem xét giả định này một cách độc lập. Có một phần các nghiên cứu y học cho thấy rằng giả thiết này sai bởi – trong khi nguyên nhân của SIDS vẫn là một bí ẩn, lại có những dấu hiệu mạnh mẽ rằng một số trong những nguyên nhân to lớn là di truyền.
Trong phiên xử án sơ thẩm “một trong 73 triệu ca sinh nở”, tuyên bố đã không bác bỏ hoàn toàn mặc dù chủ toạ đã nhấn mạnh một cảnh báo rằng “chúng ta không kết án người dân ở các tòa án về thống kê. Thế giới hẳn sẽ có một ngày khủng khiếp nếu điều đó xảy ra”. Tuy nhiên việc tuyên án sau đó đã dẫn đến phản đối kịch liệt trong việc lạm dụng số liệu thống kê – bởi đối với một nhà thống kê, những sai lầm kia hiển nhiên rất rõ ràng. Điều này dẫn đến một chiến dịch kháng nghị, trong đó có một bức thư ngỏ của Hội thống kê Hoàng gia.
Phiên xử án phúc thẩm đã thành công, nhưng người ta nói nhiều hơn về việc phát hiện ra rằng một nhân chứng y tế đã che dấu và bảo vệ bằng chứng quan trọng. Tuy nhiên, Tòa án cấp phúc thẩm đã nhận ra rằng việc sử dụng không phù hợp số liệu thống kê có thể đã góp phần vào phán quyết ban đầu.2
Từ kinh nghiệm của bản thân, một nhân chứng chuyên môn trong hơn hai mươi trường hợp, tôi có thể hiểu những khó khăn mà các Tòa án gặp phải trong những trường hợp như vậy. Giới luật sư thường không được trang bị tốt để xử lý các bằng chứng liên quan đến thống kê và nó đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt trong từng lần thể hiện của mình. Trong một trường hợp, tôi đã được yêu cầu cung cấp một hướng dẫn trong Tòa án – hoàn toàn với tấm bảng trắng – để ngài Thẩm phán bắt kịp tốc độ với các khái niệm xác suất.3
Bản thân ngôn ngữ có thể trở thành một rào cản lớn. Các nhà thống kê, giống như hầu hết các chuyên gia, thường sử dụng các từ thông thường nhưng cung cấp cho họ những ý nghĩa đặc biệt. Điều này có thể dẫn đến sự nhầm lẫn nghiêm trọng nếu một từ như “đáng kể” được sử dụng mà không cần trình độ chuyên môn. Thực tế là các nhà thống kê cần phải dịch những ý kiến, phát hiện của mình ra ngôn ngữ phổ biến một cách trung thực nhưng không phải theo cách chiếu cố, nhường nhịn. Rõ ràng là quan trọng nhất.4
Một thách thức đối với các luật sư là cách mà thống kê thường biểu diễn một chân lý toán học khác biệt với nhiều lĩnh vực khác. Các chuyên gia mục kích thường được yêu cầu đưa ra ý kiến xem xét của họ. Những gì họ sẽ nhận được từ một nhà thống kê thường là một tuyên bố rằng “Nếu bạn giả thiết thế này thì dữ liệu có nghĩa là …”. Nó có thể là một thách thức đối với các nhà thống kê để nêu cách giải thích riêng của họ về dữ liệu một cách chắc chắn.
Do đó tôi sẽ lập luận rằng các luật sư và các nhà thống kê là đối tác tự nhiên trong nhiều tình huống. Những điểm tương đồng của cách tiếp cận lớn hơn sự khác biệt và việc áp dụng các kỹ năng của thống kê có thể mang đến những lợi ích lớn cho một số tình huống pháp lý.
Nhật Linh (lược dịch)
Nguồn: http://www.daa.com.au/analytical-ideas/statistics-law/
1 Một tham chiếu chung tốt cho điều này là Vai trò làm sáng tỏ của các đánh giá thống kê như một bằng chứng tại Tòa án, ed. S. Feinberg, Springer, 1989
2 Các bản sao của cấp phúc thẩm rất đáng đọc. Nó cung cấp những hiểu biết bằng chứng cho chuyên gia nói chung cũng như sự thiếu thoải mái mà các thẩm phán đã có với bằng chứng thống kê.
3 Ngược lại, tôi đã có một kinh nghiệm đáng nhớ khi một thẩm phán ngắt lời một luật sư phúc thẩm đạo Cơ đốc đang đối chất tôi, nói “Xin lỗi, Ông XX, tôi có thể hỏi tiến sĩ Henstridge một câu hỏi? Tiến sĩ Henstridge, khi bạn đề cập trong câu trả lời cho các câu hỏi trước đó đã có một mối quan hệ tuyến tính, ý bạn điều đó nghĩa là một cái gì đó có dạng y = ax + b trong đó a và b là hằng số? ” Tôi chỉ có thể trả lời “Vâng thưa Thẩm phán” và ông XX bỏ đối chất và sau đó, có lẽ nhận ra rằng các thẩm phán đã đi trước anh ta! Kinh nghiệm này đã không bao giờ được lặp lại.
4 Những ngày đầu trong sự nghiệp của tôi như là một nhân chứng chuyên môn, tôi đã một lần đối chất, trong một ngày rảnh rỗi của tôi, về “Bài kiểm tra chính xác của Fisher”. Thật khó để giải thích rằng các thử nghiệm được không nhất thiết phải chính xác nhưng nó chỉ đơn giản là sử dụng một tính toán chính xác của một xác suất, và rằng việc tính toán giả định những hạn chế nhất định trên các dữ liệu mà không nắm giữ trong bối cảnh trong câu hỏi. Từ “chính xác” đã có một “cuộc sống riêng” của mình.