Trong năm qua, các lệnh làm việc tại nhà và các quy tắc đóng cửa doanh nghiệp do nhiều quốc gia ban hành để đối phó với đại dịch Covid-19 đã đem lại những thay đổi lớn về địa điểm, thời gian và cách thức làm việc. Nhưng trước đại dịch, một xu hướng dài hạn đã diễn ra, với những thay đổi lớn và sự đa dạng hóa trong cách mọi người làm việc, làm việc ở đâu và làm việc khi nào, cũng như trong các mối quan hệ giữa nhân viên và chủ doanh nghiệp. Được thúc đẩy bởi số hóa và toàn cầu hóa các chuỗi giá trị, công việc ngày càng được thực hiện từ xa, đôi khi xuyên biên giới. Các doanh nghiệp hiện nay thường mở rộng hoạt động của mình để tiếp cận nhóm lao động có kỹ năng chuyên biệt hoặc để phù hợp với những người lao động với các công việc cụ thể.
Đôi khi, thật khó để xác định điều gì tạo nên việc làm – một người có ảnh hưởng trên mạng xã hội có thể kiếm tiền liên quan đến các bài viết của họ có được chấp nhận đăng không? Và nếu vậy, họ đang tự kinh doanh hay làm việc cho công ty mà họ quảng bá sản phẩm? Thời gian họ dành để quay video, thử nghiệm các sản phẩm mà họ quảng cáo hoặc thậm chí đi du lịch ở các điểm đến mong muốn có được tính là thời gian làm việc không? Những câu hỏi tương tự áp dụng cho những người kiếm được thu nhập từ công việc nền tảng được quản lý kỹ thuật số hoặc cái gọi là “nền kinh tế biểu diễn”, chẳng hạn như cung cấp dịch vụ đi taxi riêng, giao đồ ăn hoặc cho thuê chỗ ở riêng.
Cũng như các vấn đề về định nghĩa, có những câu hỏi về tác động kinh tế xã hội. Liệu sự gia tăng của các hợp đồng rất ngắn hạn có làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng không? Làm thế nào để tăng tính linh hoạt về thời gian và địa điểm làm việc ảnh hưởng đến bảo trợ xã hội và phúc lợi? Cân bằng giữa công việc và gia đình có thể được hỗ trợ tốt hơn nhờ làm việc từ xa, nhưng các hợp đồng theo yêu cầu có thể dẫn đến việc mọi người phải làm việc ngoài xã hội và tăng sự không chắc chắn về tài chính.
Khi các nhà hoạch định chính sách giải quyết những vấn đề này và có nhiều câu hỏi khác nảy sinh từ sự phát triển và đa dạng của các hình thức việc làm mới, họ cần được cung cấp thông tin bằng các con số. Họ cần dữ liệu để biết có bao nhiêu người bị ảnh hưởng bởi các hình thức việc làm mới và để định lượng tác động của nó. Đối với số liệu thống kê nhà nước, vấn đề không phải là xác định việc làm cho các mục đích pháp lý, chẳng hạn như xác định các mối quan hệ hợp đồng và nghĩa vụ thuế. Thay vào đó, số liệu thống kê là cần thiết để đếm số lượng lao động và khối lượng công việc được thực hiện trong một quốc gia, để cung cấp cho chúng ta những con số cơ bản về tỷ lệ việc làm, thu nhập và quy mô của nền kinh tế. Cần có các phương pháp tiêu chuẩn hóa, được quốc tế đồng thuận để đảm bảo các quốc gia đều tính giống nhau khi chúng ta nói về tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp hoặc số giờ làm việc trung bình. Khi chúng ta nói về hạnh phúc và chất lượng cuộc sống, các yếu tố sẽ bị ảnh hưởng bao gồm như thời gian trung bình đi làm của mọi người hoặc loại trừ lao động tự làm tại nhà. Nhưng có rất nhiều thách thức để tạo ra các số liệu thống kê cần thiết, vượt xa những khó khăn về định nghĩa. Ví dụ, việc thu thập thông tin đáng tin cậy thông qua các cuộc khảo sát là điều khó thực hiện và ngày càng không được ưa chuộng đối với những người được hỏi.
Một tài liệu việc làm của UNECE được phát hành, các hình thức việc làm mới và chất lượng việc làm: hàm ý đối với số liệu thống kê nhà nước, phân tích những thách thức này và xem xét hiện trạng của các cơ quan thống kê quốc gia và các tổ chức quốc tế khi họ cố gắng phát triển các câu trả lời.
Kết quả phân tích tổng quan đánh giá sâu về chủ đề do Cơ quan Thống kê Canada dẫn đầu, khám phá các loại câu hỏi mà các nhà hoạch định chính sách đang đặt ra về các hình thức việc làm mới cần có số liệu thống kê và nơi có khoảng trống trong việc cung cấp các số liệu thống kê đó. Đánh giá đã xem xét mức độ mà các quốc gia hiện đang thu thập thông tin về các loại công việc phi tiêu chuẩn và liệu họ có kế hoạch làm như vậy trong tương lai hay không. Ví dụ, nhu cầu về thông tin về sự phổ biến của công việc từ xa đã tăng lên trong năm qua khi các quốc gia cố gắng theo dõi tác động của các hạn chế Covid-19 và những ảnh hưởng lâu dài đến nơi làm việc của mọi người.
Một trong những khuyến nghị chính của đánh giá là nên thành lập một nhóm đa quốc gia, đa cơ quan để phát triển một khung khái niệm có thể bắt kịp với những thay đổi nhanh chóng mà chúng ta đang thấy trong thế giới việc làm. Thực hiện khuyến nghị này, Hội nghị các nhà thống kê châu Âu sẽ thành lập Nhóm đặc nhiệm trong phiên họp toàn thể vào cuối tháng 6. Ít nhất 14 quốc gia và 5 tổ chức sẽ tham gia: Úc, Canada, Phần Lan, Pháp, Đức, Ireland, Israel, Ý, Mexico, Na Uy, Ba Lan, Singapore, Thụy Sĩ, Vương quốc Anh, Eurofound, OECD, Eurostat, ILO và Phụ nữ làm việc trong khu vực phi chính thức: Toàn cầu hóa và Tổ chức (WIEGO). Nhóm đặc nhiệm sẽ làm việc hướng tới một khung trong tương lai với các khuyến nghị về các chỉ tiêu thống kê và cách sản xuất chúng, sẽ được hoàn thành vào năm 2022.
Đỗ Ngát (lược dịch)
Nguồn: https://unece.org/general-unece/news/new-ways-working-call-new-ways-measure-work-unece-led-statisticians-investigate