Dữ liệu mới của UNCTAD được công bố ngày 16 tháng 11 đã nêu bật những hạn chế của Chỉ số Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) như một thước đo toàn diện cho sự tiến bộ, nhấn mạnh rằng sản lượng kinh tế cao hơn không đồng nghĩa với tăng trưởng toàn diện và bền vững hơn.
Ra mắt vào tháng 06 năm 2022, Chỉ số tăng trưởng toàn diện của UNCTAD không chỉ đo lường các số liệu kinh tế truyền thống như GDP mà còn đo lường các chỉ số về điều kiện sống, sự bình đẳng và tính bền vững của môi trường.
Chỉ số này được mở rộng vào năm 2023 để bao gồm các nền kinh tế lớn như Trung Quốc và Ấn Độ và hiện bao gồm 129 quốc gia, chiếm 93% dân số thế giới và 96% GDP toàn cầu.
Ấn bản mới nhất cho thấy rằng mặc dù vẫn còn sự chênh lệch đáng kể – điểm tổng thể trung bình của các nền kinh tế phát triển về tăng trưởng bao trùm gần gấp đôi so với các nền kinh tế đang phát triển – một số khoảng cách đang được thu hẹp.
Ví dụ, trong hạng mục môi trường, các nền kinh tế phát triển đạt điểm trung bình 42,5/100, so với 31,3/100 điểm của các nước đang phát triển. Từ đó cho thấy đã có sự tương phản ít hơn so với hạng mục kinh tế, với điểm lần lượt là 41,7 và 14,7.
Những phát hiện này lặp lại lời kêu gọi của Tổng thư ký LHQ António Guterres về việc vượt ra ngoài GDP. Anu Peltola, người đứng đầu đơn vị thống kê của UNCTAD, cho biết: “GDP là thước đo mạnh mẽ về hoạt động kinh tế nhưng không nhất thiết đo lường những gì quan trọng nhất đối với con người và hành tinh ngày nay cũng như trong tương lai”. “Điều quan trọng không kém là đo lường xem ai được hưởng lợi từ tăng trưởng kinh tế, liệu nó có cải thiện điều kiện sống của người dân hay không và nó ảnh hưởng đến môi trường như thế nào?”
Các ngoại lệ giữa các nước đang phát triển
Các nền kinh tế phát triển như Luxembourg, Thụy Sĩ và Ireland tiếp tục dẫn đầu về chỉ số tổng thể. Singapore và các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) là những nền kinh tế đang phát triển duy nhất lọt vào top 30.
Nhưng khi xem xét kỹ hơn sẽ thấy kết quả hoạt động mạnh mẽ của các nền kinh tế đang phát triển ở các trụ cột khác nhau. Ví dụ, Singapore đạt điểm 90,4 về điều kiện sống, vượt trội so với nhiều quốc gia phát triển. Tương tự, Argentina, Brazil, Chile, Trung Quốc, Costa Rica, Malaysia, Thái Lan, Türkiye, UAE và Uruguay đều đạt điểm trên 70, gần với mức trung bình 85,3 của các nước phát triển, hơn là mức trung bình của các nước đang phát triển là 43,8.
Về mặt bình đẳng, Trung Quốc (78,7), Mexico (77), Argentina (76,8) và Namibia (75,3) ngang bằng với mức trung bình của thế giới phát triển (77,2), vượt xa mức 45,2 của các nước đang phát triển.
Đối với hạng mục môi trường, các nước đang phát triển như Singapore (58,6), Panama (48,3) và Cộng hòa Dominica (48) đang thu hẹp khoảng cách với các nước phát triển hàng đầu như Đan Mạch (64,8), Ireland (63,6) và Vương quốc Anh (62,6) ), thể hiện những bước tiến trong hiệu quả sử dụng năng lượng và quản lý carbon.
Sự khác biệt giữa các nền kinh tế phát triển
Bà Peltola nói: “Nếu bạn tìm hiểu sâu hơn, chỉ số này cũng cho thấy nhiều sự khác biệt giữa các nền kinh tế phát triển”. Điểm số dao động từ 100 đến 11,6 cho hạng mục kinh tế, 100 đến 55,8 cho điều kiện sống và 100 đến 56,3 cho hạng mục bình đẳng. Nhưng sự khác biệt lớn nhất được quan sát thấy ở tính bền vững môi trường, với điểm số dao động từ 100 đến 4.
Những thách thức về quản lý chất thải
Chỉ số này nhấn mạnh thách thức cấp bách trong việc phá vỡ mối liên hệ giữa tăng trưởng kinh tế với việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên và chất thải. Trong đó các nền kinh tế phát triển tạo ra lượng rác thải bình quân đầu người cao gấp đôi so với các nền kinh tế đang phát triển.
Ví dụ, Luxembourg, quốc gia dẫn đầu về trụ cột kinh tế, tạo ra khoảng 800 kg rác thải mỗi người mỗi năm, tương đương hơn 2 kg mỗi ngày. Ngược lại, các ước tính cho thấy người dân Lesotho chỉ tạo ra 37 kg bình quân đầu người mỗi năm. Nhìn chung, các nước kém phát triển nhất và các quốc đảo nhỏ đang phát triển có tỷ lệ rác thải bình quân đầu người thấp nhất.
Mặc dù sản lượng kinh tế cao hơn và mật độ dân số dày đặc hơn thường tạo ra nhiều rác thải hơn nhưng các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc cho thấy khả năng quản lý hiệu quả.
Một công cụ quan trọng cho các chính sách trong tương lai
Khi thế giới phải vật lộn với những thách thức cấp bách liên quan đến biến đổi khí hậu và sự chênh lệch kinh tế xã hội ngày càng gia tăng, chỉ số này cung cấp dữ liệu cần thiết cho các nhà hoạch định chính sách để xác định các lĩnh vực cần cải thiện và đưa ra các giải pháp hiệu quả hơn. Nhu cầu về một cách tiếp cận toàn diện hơn để đánh giá sự phát triển dự kiến sẽ là chủ đề chính tại Hội nghị Thượng đỉnh tương lai năm 2024 .
Phạm Hạnh (dịch)
Nguồn: https://unctad.org/news/unctads-inclusive-growth-index-underscores-need-move-beyond-gdp