Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) từ lâu đã là chỉ tiêu chính về tăng trưởng kinh tế được sử dụng ở hầu hết mọi nơi trên thế giới. Tuy nhiên, chỉ tiêu này không tính đến các yếu tố cần thiết khác cho sự tăng trưởng và phát triển của một quốc gia, như bất bình đẳng xã hội, môi trường và phúc lợi của người dân.
Trong mười năm qua, khí hậu và những hạn chế của mô hình kinh tế dựa trên sự phát triển của chủ nghĩa tư bản đã thúc đẩy các cuộc thảo luận về kỷ nguyên “hậu GDP” .
Phát triển bền vững, hơn cả vấn đề môi trường
Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc là một kế hoạch hành động toàn cầu nhằm thúc đẩy phát triển bền vững bằng cách xem xét các khía cạnh xã hội, kinh tế và môi trường. Nó áp dụng cho tất cả các nước, ngay cả những nước giàu nhất.
Trọng tâm của chương trình nghị sự là 17 Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs). Những thách thức này bao gồm một loạt các thách thức phát triển, bao gồm các khía cạnh về phúc lợi con người, công bằng và hòa nhập xã hội. Các mục tiêu thừa nhận không thể đạt được sự phát triển bền vững thông qua các hành động riêng biệt tập trung vào một khía cạnh duy nhất (ví dụ: môi trường), mà đòi hỏi nỗ lực phối hợp trên nhiều lĩnh vực.
SDGs có thể được sử dụng để thay thế các biện pháp tăng trưởng truyền thống như GDP không? Đây là một trong những câu hỏi được nêu ra tại một hội nghị do Trung tâm Quản trị của Đại học Ottawa tổ chức.
Vượt ra ngoài GDP
“Vượt ra ngoài GDP” là một khái niệm mới thể hiện sự cần thiết phải có một thước đo phát triển toàn diện và bền vững hơn, vượt xa việc chỉ đánh giá sản lượng kinh tế của một quốc gia.
Lấy Chương trình nghị sự 2030 làm ví dụ, nghiên cứu đề xuất một phân tích mang tính thăm dò về vai trò của khung toàn cầu này trong bối cảnh các quốc gia giàu có, lấy Canada và Pháp làm ví dụ.
Nghiên cứu xác định và phân tích các chính sách khác nhau do hai quốc gia này đặt ra để điều chỉnh chiến lược phát triển của họ phù hợp với SDGs. Mặc dù những hành động này là có thật nhưng chúng vẫn chưa được công chúng biết đến nhiều. Mục đích là làm sáng tỏ những sáng kiếnnày và cho thấy tiềm năng của chúng như là thước đo cho sự phát triển.
Mục tiêu đa chiều
SDGs cung cấp một phương tiện thay thế, toàn diện hơn để đo lường sự tiến bộ và phát triển của các quốc gia và thể hiện sự khác biệt rõ ràng với các chỉ tiêu kinh tế truyền thống như GDP.
SDGs được thông qua vào năm 2015 thông qua quá trình đàm phán với sự tham gia của 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc, nhằm giải quyết một loạt các thách thức toàn cầu liên kết với nhau mà nhân loại phải đối mặt.
Nhưng quan trọng hơn, SDGs nhận thấy sự cần thiết phải thay đổi phương hướng trong bối cảnh hiện đang có những chuyển đổi sâu sắc và nhanh chóng về kinh tế, xã hội và môi trường. Ví dụ, SDGs được thiết kế để giải quyết tình trạng nghèo đói cùng cực, bất bình đẳng xã hội, khủng hoảng khí hậu và mất đa dạng sinh học. Ngược lại, với tư cách là thước đo hoạt động kinh tế, GDP không tính đến sự phân bổ tài sản một cách công bằng, tính bền vững của tăng trưởng hoặc việc bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.
Nói tóm lại, việc áp dụng SDGs như một thước đo đa phạm vi (từ quy mô địa phương nhất đến quy mô lục địa và toàn cầu, thông qua cấp quốc gia) về tăng trưởng và phát triển của các quốc gia có thể giúp đánh giá tiến bộ của các quốc gia theo cách đại diện hơn, công bằng hơn và toàn diện hơn theo cách phù hợp với nguyên tắc phát triển bền vững.
Pháp
Nhưng liệu có thực sự có thể đo lường được sự phát triển bền vững? Để trả lời câu hỏi này, trước tiên chúng ta cần xem xét nỗ lực của từng quốc gia. Trường hợp của Pháp đưa ra một góc nhìn thú vị về cách lồng ghép SDGs vào các thước đo phát triển. Bằng việc đăng cai tổ chức COP21, hội nghị về khí hậu của Liên hợp quốc vào năm 2015, Pháp không chỉ đóng vai trò là nền tảng cho việc thông qua Thỏa thuận Paris mà còn đảm nhận vai trò trung gian hòa giải giữa các quốc gia và giúp tạo dựng sự đồng thuận toàn cầu về nhu cầu hạn chế hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Pháp đã hành động nhanh chóng trong việc triển khai SDGs bằng cách thực hiện một loạt chiến lược, sáng kiến và hợp tác. Ví dụ: Lộ trình của Pháp cho Chương trình nghị sự 2030, được xuất bản vào tháng 9 năm 2019, tập trung vào quá trình chuyển đổi công bằng và chuyển đổi mô hình xã hội nhằm thúc đẩy tài sản carbon thấp. Ngoài ra, các chính sách của Pháp nhấn mạnh sự tham gia của người dân trong việc lựa chọn các dự án sẽ thực hiện. Ví dụ, thị trấn Saint-Fons đã phát triển một “kế hoạch khung phát triển bền vững” để đăng ký, xem xét và đánh giá các hoạt động và dự án của mình liên quan đến việc thực hiện SDG ở khu vực đô thị.
Canada
Quá trình tích hợp SDGs ở Canada, mặc dù mới diễn ra gần đây hơn ở Pháp, nhưng đang cho thấy những dấu hiệu đáng khích lệ thông qua nhiều sáng kiến đang diễn ra.
Năm 2021, Canada đã thông qua chiến lược quốc gia cho Chương trình nghị sự 2030—Cùng nhau tiến về phía trước. Đối với Canada, điều này trước hết thể hiện cam kết đáp ứng các nghĩa vụ quốc tế của mình đối với Liên hợp quốc bằng cách điều chỉnh hành động của mình phù hợp với 17 SDGs, đồng thời áp dụng cách tiếp cận toàn diện hơn để cải thiện phúc lợi kinh tế, xã hội và môi trường của người dân.
Để định lượng SDGs, cần phải đưa ra các chỉ tiêu và thu thập thông tin. Để thực hiện điều này, Cơ quan Thống kê Canada đã tạo ra Khung chỉ tiêu toàn cầu cho Trung tâm dữ liệu về các mục tiêu phát triển bền vững, đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và báo cáo tiến độ của Canada về SDGs cho Liên hợp quốc. Cổng thông tin trực tuyến này cung cấp dữ liệu có thể truy cập miễn phí.
Mặc dù dự án này vẫn đang ở những bước đầu tiên, Cơ quan Thống kê Canada đang tiếp tục kiểm tra các nguồn dữ liệu khác nhau có khả năng được sử dụng để báo cáo về SDGs cho các cơ quan quốc tế như Liên hợp quốc, cũng như cho các bên liên quan khác nhau của Canada, bao gồm cả chính phủ, khu vực tư nhân, xã hội dân sự và cộng đồng.
Một nhiệm vụ to lớn
Bất chấp sự tiến bộ này, vẫn còn một khối lượng lớn công việc phải làm. Việc áp dụng SDGs làm thước đo phát triển ở các nước giàu đòi hỏi phải có một sự thay đổi lớn về mô hình. Nhiều thách thức cần phải vượt qua, đặc biệt là về phương pháp, thu thập dữ liệu, thực thi chính sách và sự chấp nhận của xã hội.
SDGs và các chỉ tiêu của chúng đại diện cho một công cụ hữu ích và sáng tạo để đo lường sự phát triển của các xã hội có tính đến nhiều yếu tố xã hội và môi trường, cũng như các yếu tố chính trị và kinh tế.
Ngay cả khi việc đạt được các mục tiêu SDGs hoặc giảm lượng carbon của nền kinh tế vào năm 2030 dường như là không thể đạt được, chúng vẫn hợp pháp. Không đạt được tất cả các mục tiêu không có nghĩa là chúng ta nên từ bỏ cố gắng. Tất nhiên, điều này có nghĩa là chúng ta phải thực hiện một bước đi đúng hướng bằng cách áp dụng cách tiếp cận toàn diện để phát triển bền vững, thay vì sử dụng các chỉ tiêu kinh tế nghiêm ngặt như GDP. Tầm nhìn do khung SDGs đề xuất cung cấp khuôn khổ và mục tiêu hướng dẫn và thực hiện các chính sách công thích ứng tốt hơn với những thách thức hiện tại và tương lai.
Phạm Hạnh (dịch)
Nguồn: https://phys.org/news/2024-05-opinion-gdp-country-sustainable-goals.html