Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến tất cả các quốc gia, nhưng các khu vực dễ bị ảnh hưởng và xung đột phải đối mặt với gánh nặng kép. Không chỉ bị ảnh hưởng bởi xung đột, các khu vực này còn chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, làm gia tăng rủi ro và làm suy yếu khả năng ứng phó.
Trong bối cảnh dễ bị ảnh hưởng, tài chính khí hậu quốc tế có thể cung cấp một nguồn sống quan trọng. Đầu tư vào thích ứng không chỉ giúp các khu vực bị ảnh hưởng bởi xung đột và dễ bị ảnh hưởng (FCS) đối phó với các cú sốc khí hậu trong tương lai mà còn đảm bảo hiệu quả lâu dài của các nỗ lực xóa đói giảm nghèo và thúc đẩy phát triển bền vững.
Tuy nhiên, một báo cáo mới của Ngân hàng Thế giới cho thấy một xu hướng đáng lo ngại: mặc dù cần thiết, các quốc gia bị ảnh hưởng bởi xung đột nhận được cam kết tài chính thích ứng khí hậu ít hơn đáng kể so với các quốc gia thu nhập thấp khác. Báo cáo “Thu hẹp khoảng cách” là một phần của sáng kiến Tăng cường tài chính thích ứng trong môi trường dễ bị ảnh hưởng (SAFFE) của Ngân hàng Thế giới, đã phân tích dữ liệu tài chính khí hậu công khai trong một thập kỷ qua từ tất cả các nhà tài trợ chính để xem xét liệu các cam kết thích ứng có đến được những nơi cần nhất hay không.
Dưới đây là bốn số liệu chính từ báo cáo minh họa rõ hơn về dòng tài chính khí hậu phức tạp đến các khu vực dễ bị ảnh hưởng và xung đột.
1. Khoảng cách tài chính thích ứng đáng kể tồn tại trong các khu vực dễ bị ảnh hưởng và xung đột
So sánh tài chính khí hậu giữa các quốc gia có nhiều khó khăn trong phương pháp luận, đặc biệt khi tính đến sự khác biệt về dân số. Báo cáo SAFFE đề xuất một đánh giá công bằng hơn bằng cách áp dụng trọng số dân số để tính toán cam kết trên đầu người cho mỗi nhóm.
Sử dụng phương pháp này, phân tích của chúng tôi cho thấy vào năm 2020, các quốc gia bị ảnh hưởng bởi xung đột nhận được khoảng hai phần ba tài chính thích ứng so với các quốc gia thu nhập thấp khác từ tất cả các nhà tài trợ chính. Khoảng cách này đã gia tăng trong những năm gần đây, mặc dù có sự gia tăng chung trong tài chính thích ứng kể từ năm 2012. Đáng chú ý, sự chênh lệch này không được phản ánh trong tài chính phát triển rộng lớn hơn, cho thấy một thách thức cụ thể trong việc chuyển dòng tài chính thích ứng khí hậu đến các bối cảnh dễ bị ảnh hưởng.
Hình 1: Cam kết bình quân đầu người theo trọng số dân số cho các nhóm dễ bị tổn thương và bị ảnh hưởng bởi xung đột (FCS) và các nhóm không thuộc FCS đủ điều kiện nhận IDA trên khắp các nhà tài trợ lớn
2. Không phải tất cả các quốc gia FCV đều bình đẳng: Các khu vực có xung đột cường độ cao có kết quả tồi tệ nhất
Những hiểu biết từ báo cáo SAFFE tiết lộ sự khác biệt đáng kể trong mức độ cam kết thích ứng đến các quốc gia FCV khác nhau. Những quốc gia trải qua xung đột cường độ cao có kết quả tồi tệ nhất, nhận được khoảng một nửa tài chính thích ứng trên đầu người so với các quốc gia đối mặt với sự mong manh thể chế hoặc xung đột cường độ trung bình.
Trong khi những chênh lệch này phản ánh các thách thức hoạt động trong các bối cảnh xung đột cao, chúng cũng làm nổi bật một vấn đề quan trọng: các quốc gia bị ảnh hưởng bởi xung đột, thường là nơi có dân số dễ bị ảnh hưởng nhất với khí hậu, đang nhận được sự hỗ trợ ít nhất.
Hình 2: Cam kết thích ứng bình quân đầu người theo trọng số dân số đối với các nhóm FCS và không phải FCS đủ điều kiện nhận IDA trên khắp các nhà tài trợ chính
3. Tài chính thích ứng không đến được những nơi dễ bị ảnh hưởng nhất – nó đến những nơi dễ chi tiêu nhất
Một trong những xu hướng đáng lo ngại nhất của báo cáo là có ít mối tương quan giữa sự dễ bị ảnh hưởng với khí hậu của một quốc gia và tài chính thích ứng mà nó nhận được. Thay vào đó, có một mối liên hệ rất mạnh giữa “sự sẵn sàng tài chính” của một quốc gia – khả năng hấp thụ và quản lý tài chính khí hậu – và số tiền tài trợ mà quốc gia đó thu hút. Sự sẵn sàng tài chính cao hơn là một trong những lý do tại sao nhiều quốc gia Nhóm Phát triển Đảo nhỏ (SIDS) nhận được cam kết cao hơn trên đầu người so với các quốc gia FCV khác.
Điều này tạo ra một chu kỳ thách thức, nơi các quốc gia cần hỗ trợ nhất có thể là những nơi ít được trang bị để tiếp cận nó. Phân tích cho thấy rằng việc tăng cường một chút sự sẵn sàng tài chính của một quốc gia có thể dẫn đến sự gia tăng đáng kể trong chi tiêu thích ứng trên đầu người.
Hình 3: So sánh mức độ dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu (bên trái) và mức độ sẵn sàng về tài chính (bên phải) với các cam kết tài chính thích ứng bình quân đầu người theo trọng số dân số từ các nhà tài trợ quốc tế lớn trong số các quốc gia FCS.
4. Tiến bộ giữa khoảng cách tồn tại lâu dài
Mặc dù khoảng cách tổng thể, báo cáo nhấn mạnh những tiến bộ đáng khích lệ trong những năm gần đây. Các ngân hàng phát triển đa phương, đặc biệt là danh mục Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA) của Ngân hàng Thế giới, đã tăng đáng kể tài chính thích ứng của họ cho FCV. Đóng góp của IDA đã tăng gấp tám lần chỉ trong năm năm, từ 216 triệu USD năm 2016 lên 1,8 tỷ USD năm 2020.
Tiến bộ này cũng phản ánh trong nỗ lực của Ngân hàng để thúc đẩy các cân nhắc về FCV là cốt lõi của kế hoạch và hoạt động của mình. Đáng chú ý, các sáng kiến như Kế hoạch Hành động Khí hậu (CCAP) và Chiến lược FCV đã nâng cao thích ứng trong FCV lên thành một ưu tiên chiến lược cho Ngân hàng Thế giới. Ngân hàng cũng đã phát triển các công cụ để nhúng độ nhạy FCV vào các chẩn đoán cốt lõi như Báo cáo Khí hậu và Phát triển Quốc gia (CCDR) đang được triển khai ngày càng nhiều ở các bối cảnh dễ bị ảnh hưởng và xung đột.
Nhưng rõ ràng là Ngân hàng Thế giới không hành động một mình. Những người đóng góp đáng kể khác bao gồm Ngân hàng Phát triển châu Phi, Pháp và Ngân hàng Đầu tư châu Âu, cùng với các nhà tài trợ đa phương và song phương khác. Tuy nhiên, bất chấp tiến bộ này, vẫn còn nhiều việc phải làm để giải quyết khoảng cách tài chính thích ứng dai dẳng trong FCS.
Hình 4: Các nhà cung cấp chính các cam kết tài chính thích ứng cho FCS từ năm 2015 đến năm 2020
Tăng cường khả năng tiếp cận tài chính thích ứng trong các khu vực dễ bị ảnh hưởng và bị ảnh hưởng bởi xung đột
Có một nhu cầu cấp thiết để tăng cường tài chính thích ứng trong tất cả các FCS, đặc biệt là những nơi dễ bị ảnh hưởng nhất với biến đổi khí hậu. Việc trì hoãn hỗ trợ thích ứng cho đến khi các quốc gia này chuyển ra khỏi tình trạng dễ bị ảnh hưởng hoặc xung đột là không khả thi và có thể chỉ làm tình hình tồi tệ hơn. Nghiên cứu của SAFFE chỉ ra ba ưu tiên chính:
1. Tăng cường khả năng tiếp cận tài chính và năng lực hấp thụ của các quốc gia nhận FCS: Hỗ trợ các nỗ lực để cải thiện khả năng tiếp cận tài chính và sự sẵn sàng của các chính phủ và các bên liên quan quan trọng ở FCS. Điều này bao gồm cung cấp hỗ trợ kỹ thuật để điều hướng các bối cảnh tài chính phức tạp và củng cố hệ thống quản lý tài chính công (PFM) liên quan đến việc tiếp cận tài chính khí hậu quốc tế.
2. Điều chỉnh cung cấp tài chính thích ứng và hỗ trợ cho các bối cảnh dễ bị ảnh hưởng và xung đột khác nhau: Tăng cường khả năng tiếp cận tài chính khí hậu trong FCS cần phải được điều chỉnh theo nhu cầu, năng lực và bối cảnh đa dạng của các bối cảnh FCV khác nhau. Việc mở rộng khả năng tiếp cận tài chính thích ứng trong FCS cũng đòi hỏi phải tận dụng các thế mạnh, nhiệm vụ và sự chịu đựng rủi ro của các nguồn tài chính khác nhau, cùng với hướng dẫn cải thiện về các điểm vào để tham gia vào các bối cảnh bị ảnh hưởng bởi FCV.
3. Tăng cường phối hợp và chia sẻ kiến thức: Cần có những nỗ lực để thúc đẩy chia sẻ kiến thức, vượt qua các rào cản ngành, và tăng cường phối hợp giữa các nhà tài trợ và người nhận tài chính thích ứng trong FCS. Các bài học quý giá có thể được rút ra từ các ngành có kinh nghiệm rộng rãi trong các bối cảnh dễ bị ảnh hưởng, như tài chính rủi ro thiên tai và xây dựng hòa bình. Các nhà tài trợ cũng có thể làm nhiều hơn để đơn giản hóa cảnh quan phức tạp và đa dạng của các công cụ tài chính khí hậu khác nhau.
Những phát hiện từ nghiên cứu SAFFE nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo hỗ trợ tài chính cho việc thích ứng đến được với những người dễ bị tổn thương nhất, đặc biệt là trong những bối cảnh đầy thách thức nhất. Chúng cũng dựa trên những nỗ lực quốc tế ngày càng tăng nhằm nâng cao vị thế của chủ đề này, bao gồm Tuyên bố Cứu trợ, Phục hồi và Hòa bình (RRP) được đưa ra tại COP28. Tuyên bố nhấn mạnh nhiều vào nhu cầu giải quyết khoảng cách tài chính khí hậu trong các bối cảnh mong manh và được hơn 93 quốc gia và 43 tổ chức, bao gồm Ngân hàng Thế giới, ủng hộ.
Những sáng kiến đầy tham vọng như thế này là cần thiết để tiếp tục đạt được tiến bộ trong việc thu hẹp khoảng cách tài chính thích ứng và phải phù hợp với những kết quả hữu hình trên thực tế – với hành động cụ thể từ cả các nhà tài trợ và người nhận FCS. Làm như vậy không chỉ là vấn đề công bằng, mà còn là điều bắt buộc đối với những nỗ lực liên tục thúc đẩy một thế giới không còn đói nghèo trên một hành tinh đáng sống.
Bàn Hường (Lược dịch)
Nguồn:https://blogs.worldbank.org/en/dev4peace/closing-the-adaptation-finance-gap-in-fragile-and-conflict-affected-settings