Thương mại toàn cầu đạt giá trị kỷ lục 32 nghìn tỷ USD vào năm 2022, nhưng trong bối cảnh các điều kiện kinh tế xấu đi và những bất ổn gia tăng, tăng trưởng đã chuyển sang mức âm trong nửa cuối năm và có thể sẽ đình trệ trong nửa đầu năm 2023.
Điều đáng mừng là hoạt động thương mại “hàng hóa xanh” phát triển mạnh mẽ, có mức tăng trưởng mạnh trong suốt cả năm, theo bản cập nhật Thương mại toàn cầu mới nhất của UNCTAD, được công bố vào ngày 23 tháng 3. Hàng hóa xanh, còn được gọi là “hàng hóa thân thiện với môi trường”, đề cập đến các sản phẩm được thiết kế để sử dụng ít tài nguyên hơn hoặc thải ra ít ô nhiễm hơn so với các sản phẩm truyền thống. Bất chấp xu hướng giảm, thương mại những mặt hàng này đã tăng khoảng 4% trong nửa cuối năm. Giá trị đạt mức kỷ lục 1,9 nghìn tỷ đô la vào năm 2022, tăng thêm hơn 100 tỷ đô la so với năm 2021. Trong số hàng hóa xanh hoạt động đặc biệt tốt có xe điện và xe hybrid (+25%), bao bì không nhựa (+20%) và tua-bin gió (+10%).
Alessandro Nicita, một trong những tác giả của báo cáo cho biết: “Đây là tin tốt cho thế giới vì hàng hóa xanh chính là chìa khóa để bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu.”
Tin tốt đến chỉ vài ngày sau khi Liên hợp quốc công bố báo cáo khí hậu mới nhất, trong đó các nhà khoa học đã đưa ra ‘cảnh báo cuối cùng’ rằng lượng khí thải nhà kính ngày càng tăng đang đẩy hành tinh đến bờ vực của sự thay đổi không thể đảo ngược.
Kỳ vọng tăng trưởng xanh nhiều hơn
UNCTAD kỳ vọng các ngành công nghiệp xanh sẽ bùng nổ khi các quốc gia tăng cường nỗ lực chống biến đổi khí hậu và cắt giảm khí thải. Trong báo cáo công nghệ và đổi mới năm 2023 gần đây, UNCTAD đã dự báo thị trường toàn cầu về ô tô điện, năng lượng mặt trời, năng lượng gió, hydro xanh và hàng chục công nghệ xanh khác sẽ đạt 2,1 nghìn tỷ đô la vào năm 2030 – gấp bốn lần giá trị của chúng hiện nay. “Các mô hình thương mại quốc tế được dự đoán sẽ gắn bó chặt chẽ hơn với quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế toàn cầu xanh hơn”, bản báo cáo cập nhật Thương mại toàn cầu cho biết.
Suy thoái đánh vào hàng hóa mạnh hơn dịch vụ
Mặc dù hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa xanh vẫn tăng mạnh trong suốt năm 2022, nhưng hầu hết các sản phẩm đều có giao dịch thương mại bắt đầu giảm trong nửa cuối năm và tình trạng suy thoái tiếp tục diễn ra trong quý IV.
Báo cáo cho thấy thương mại hàng hóa toàn cầu, trị giá 25 nghìn tỷ USD vào năm 2022, đã giảm 3% trong quý IV. Nhưng thương mại dịch vụ hầu như không đổi, kết thúc năm ở mức 7 nghìn tỷ USD. Các dự báo hiện tại của UNCTAD cho quý đầu tiên của năm 2023 cho thấy thương mại hàng hóa toàn cầu sẽ tăng khoảng 1% về giá trị. Trong khi đó, thương mại dịch vụ sẽ tăng khoảng 3% do nhu cầu tiếp tục tăng đối với các dịch vụ công nghệ thông tin và truyền thông, đồng thời lĩnh vực du lịch và lữ hành phục hồi hơn nữa.
Lĩnh vực thiết bị vận tải chứng kiến thương mại tăng 14% trong quý 4 năm 2022 – mặc dù kết quả của năm là -6%. Mặt khác, năng lượng giảm mạnh nhất trong quý 4 năm 2022, giảm 10%. Tuy nhiên, lĩnh vực này vẫn báo cáo mức tăng trưởng 24% trong năm.
Các yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến triển vọng năm 2023
Triển vọng thương mại vẫn chưa chắc chắn trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị đang diễn ra và những lo ngại về lạm phát, giá hàng hóa cao – đặc biệt là năng lượng, thực phẩm và kim loại – và sự kết hợp đầy rủi ro giữa lãi suất cao và nợ công.
Tính đến ngày 30 tháng 11 năm 2022, hơn một nửa số quốc gia kém phát triển nhất và có thu nhập thấp khác có nguy cơ rủi ro cao hoặc đã lâm vào cảnh túng quẫn vì nợ nần. Báo cáo cảnh báo rằng “mức nợ toàn cầu kỷ lục hiện nay, cùng với lãi suất cao, sẽ tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến điều kiện kinh tế vĩ mô của nhiều quốc gia”.
Suy thoái thương mại toàn cầu trong quý 4 năm 2022 đã tác động nặng nề hơn đến các nước đang phát triển khi xuất nhập khẩu của các nước này đều giảm 6% so với quý trước. Sự sụt giảm phần lớn là do xuất khẩu từ các nền kinh tế Đông Á giảm 7%.
Các yếu tố tích cực có thể chiếm ưu thế
Bản cập nhật thương mại cho biết mọi thứ có thể khởi sắc hơn trong nửa cuối năm nay. Nó nêu bật các yếu tố tích cực như triển vọng ngăn chặn suy thoái kinh tế ở Liên minh Châu Âu và Hoa Kỳ, cũng như đồng đô la Mỹ yếu hơn, đã giảm gần 7% trong khoảng thời gian từ tháng 11 năm 2022 đến tháng 2 năm 2023.
Báo cáo cho biết: “Vì hầu hết giao dịch được tính bằng đô la, nên đồng đô la yếu hơn sẽ dẫn đến nhu cầu đối với hàng hóa được giao dịch tăng lên”.
Những lo ngại về sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và chi phí vận chuyển cũng đã giảm bớt. Chỉ số giá cước vận tải container Thượng Hải đã trở lại mức trước đại dịch và dự kiến sẽ duy trì ở mức thấp trong suốt năm 2023. Và chỉ số quản lý mua hàng của Trung Quốc đã tăng hơn 5 điểm phần trăm kể từ tháng 12 năm 2022, cho thấy hoạt động sản xuất và dịch vụ mạnh mẽ.
Báo cáo cho biết: “Nhìn chung, mặc dù triển vọng thương mại toàn cầu vẫn chưa chắc chắn, nhưng các yếu tố tích cực được kỳ vọng sẽ bù đắp cho các xu hướng tiêu cực”.
Phạm Hạnh (dịch)
Nguồn: https://unctad.org/news/global-trade-slows-green-goods-grow