Bộ tiêu chí chất lượng thống kê nhà nước là căn cứ đánh giá, xếp hạng, cấp giấy chứng nhận chất lượng thống kê nhà nước

Ngày 05 tháng 01 năm 2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 01/2019/QĐ-TTg về Bộ tiêu chí chất lượng thống kê nhà nước đến năm 2030 (viết gọn là Bộ tiêu chí chất lượng thống kê nhà nước). Đây là văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên quy định tiêu chí, nội dung cụ thể về chất lượng thống kê nhà nước (xem Quyết định tại đây).

Nôi dung cơ bản của Bộ tiêu chí chất lượng thống kê nhà nước: Bộ tiêu chí chất lượng thống kê nhà nước bao gồm 19 tiêu chí với 92 nội dung cụ thể phản ánh toàn diện 4 chiều chất lượng thống kê nhà nước đến năm 2030 như sau:

(1) Chiều “Quản lý hoạt động điều phối, phối hợp và quản lý các tiêu chuẩn thống kê”, gồm 3 tiêu chí: Quản lý hoạt động điều phối, phối hợp thực hiện các hoạt động thống kê; quản lý mối liên hệ với các bên liên quan; quản lý các tiêu chuẩn thống kê;

(2) Chiều “Quản lý môi trường thể chế cho các hoạt động thống kê”, gồm 6 tiêu chí: Bảo đảm tính độc lập về chuyên môn nghiệp vụ thống kê; bảo đảm tính khách quan và công bằng; bảo đảm tính minh bạch; bảo đảm tính bảo mật và an ninh thông tin thống kê; bảo đảm cam kết chất lượng thống kê; bảo đảm đầy đủ các nguồn lực cho hoạt động thống kê;

(3) Chiều “Quản lý các quy trình thống kê”, gồm 4 tiêu chí: Bảo đảm tính đúng đắn của phương pháp luận thống kê; bảo đảm sự phù hợp giữa hiệu quả và chi phí; bảo đảm tính đúng đắn của việc thực hiện các chương trình thống kê; quản lý gánh nặng trả lời của chủ thể cung cấp thông tin;

(4) Chiều “Quản lý các kết quả đầu ra thống kê”, gồm 6 tiêu chí: Bảo đảm tính phù hợp; bảo đảm tính chính xác và độ tin cậy; bảo đảm tính kịp thời và đúng hạn; bảo đảm tính dễ tiếp cận, rõ ràng và dễ hiểu; bảo đảm tính chặt chẽ và khả năng so sánh; quản lý dữ liệu đặc tả thống kê.

Mục đích của Bộ tiêu chí chất lượng thống kê nhà nước: Thực hiện Bộ tiêu chí chất lượng thống kê nhằm tăng cường quản lý nhà nước về chất lượng thống kê để giải quyết các hạn chế, bất cập về chất lượng thống kê nhà nước hiện nay; làm cơ sở cho việc cải thiện, nâng cao chất lượng thống kê nhà nước, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng lên của các tổ chức, cá nhân sử dụng thông tin thống kê. Một số mục tiêu cụ thể như sau:

(1) Đối với cơ quan quản lý nhà nước về thống kê: Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý phục vụ công tác quản lý nhà nước về chất lượng thống kê. Xâu dựng Bộ tiêu chí chất lượng thống kê là việc cụ thể hóa Luật Thống kê và cũng là công cụ để đánh giá, xếp hạng, cấp Giấy chứng nhận về chất lượng thống kê của các cơ quan thống kê nhà nước; thực hiện trách nhiệm giải trình với các bên liên quan về chất lượng và hiệu quả của hoạt động thống kê nhà nước;

(2) Đối với chủ thể sản xuất thông tin thống kê nhà nước: Tự đánh giá chất lượng thống kê do cơ quan sản xuất và công bố; minh bạch, công khai quá trình sản xuất thông tin thống kê nhà nước; xác định rõ các mục tiêu, thiết lập cơ chế quản lý trong việc xây dựng thể chế, đội ngũ những người làm công tác thống kê, ứng dụng phương pháp và quy trình sản xuất thống kê tiên tiến; thúc đẩy cải tiến và không ngừng nâng cao chất lượng thông tin thống kê nhà nước, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các tổ chức, cá nhân sử dụng thông tin thống kê, từng bước tạo niềm tin và nâng cao vị thế của hệ thống tổ chức thống kê nhà nước;

(3) Đối với các tổ chức, cá nhân sử dụng thông tin thống kê nhà nước: Bộ tiêu chí chất lượng thống kê mang lại lợi ích thiết thực cho các tổ chức, cá nhân sử dụng thông tin thống kê nhà nước. Thông qua Bộ tiêu chí chất lượng thống kê, các tổ chức, cá nhân sử dụng thông tin thống kê nhận biết, đánh giá, kiểm chứng mức độ tin cậy của thông tin thống kê; tin tưởng và sử dụng hiệu quả các thông tin do hệ thống tổ chức thống kê nhà nước sản xuất và phổ biến. Đặc biệt đối với các nhà quản lý, phân tích, hoạch định chính sách sử dụng thông tin thống kê tốt hơn sẽ kiến tạo chính sách tốt hơn, hiệu quả hơn;

(4) Đối với chủ thể cung cấp thông tin cho hệ thống tổ chức thống kê nhà nước: Bộ tiêu chí chất lượng thống kê giúp các chủ thể cung cấp thông tin tin tưởng vào các biện pháp làm giảm gắng nặng trả lời và bảo mật thông tin cá nhân (riêng tư) của mình đã cung cấp cho cơ quan thống kê.

Đối tượng và lộ trình áp dụng Bộ tiêu chí chất lượng thống kê: Bộ tiêu chí chất lượng thống kê áp dụng cho các cơ quan thống kê thuộc hệ thống tổ chức thống kê nhà nước theo quy định của Luật Thống kê và tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động đánh giá chất lượng thống kê nhà nước. Luật Thống kê quy định các cơ quan thống kê thuộc hệ thống tổ chức thống kê nhà nước như sau:

(1) Hệ thống tổ chức thống kê tập trung gồm cơ quan thống kê trung ương và cơ quan thống kê địa phương; Cơ quan thống kê địa phương gồm cơ quan thống kê cấp tỉnh và cơ quan thống kê cấp huyện;

(2) Tổ chức thống kê bộ, ngành gồm tổ chức thống kê bộ, cơ quan ngang bộ và cơ quan thuộc Chính phủ, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước;

(3) Tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động đánh giá chất lượng thống kê nhà nước gồm tổ chức, cá nhân thực hiện tư vấn, phản biện, đánh giá độc lập chất lượng thống kê nhà nước.

Lộ trình áp dụng Bộ tiêu chí chất lượng thống kê: (1) Từ năm 2020, hàng năm các cơ quan thống kê nhà nước tiến hành tự đánh giá chất lượng thống kê theo Bộ tiêu chí chất lượng thống kê; gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê) báo cáo tự đánh giá chất lượng thống kê thuộc phạm vi phụ trách; (2) Từ năm 2021, tổ chức đánh giá độc lập chất lượng thống kê nhà nước định kỳ 5 năm một lần; báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả đánh giá chất lượng thống kê nhà nước theo Bộ tiêu chí chất lượng thống kê; (3) Từ năm 2026, xây dựng và vận hành hệ thống tự đánh giá chất lượng thống kê nhà nước trực tuyến áp dụng cho các cơ quan thống kê thuộc hệ thống tổ chức thống kê nhà nước.

Bộ tiêu chí chất lượng thống kê được áp dụng trong toàn bộ hệ thống tổ chức thống kê nhà nước sẽ có tác dụng trực tiếp đến công tác điều hành kinh tế – xã hội, nâng cao năng lực quản trị vĩ mô, hoạch định chính sách phát triển trên mọi lĩnh vực của Chính phủ, bộ, ngành và địa phương. Đặc biệt, Bộ tiêu chí chất lượng thống kê sẽ góp phần quan trọng trong việc đưa Luật Thống kê vào cuộc sống, số liệu thống kê Việt Nam hài hòa với số liệu thống kê của các nước trong khu vực và thế giới, vị thế của thống kê Việt Nam ngày càng được nâng cao.

Đoàn Dũng