Vượt trên thuật ngữ thông dụng: Kích hoạt lồng ghép giới trong thống kê chính thức
Bền vững, phát triển bao trùm, đa dạng, khả năng phục hồi, nói chung là một số thuật ngữ và cụm từ thường được sử dụng trong thế giới ngôn luận về phát triển quốc tế. Một điều mà chúng ta được nghe rất nhiều là “lồng ghép giới”. Trong khi lồng ghép giới thường được làm sáng tỏ như một điều kiện tiên quyết để tránh thất bại của các kế hoạch, chương trình và chính sách, thì cụm từ này thường không giống như một thuật ngữ thông dụng!
Theo Cương lĩnh hành động Bắc Kinh (1995), cần lồng ghép quan điểm giới vào tất cả các chính sách và chương trình để phân tích tác động đối với nữ giới và nam giới trước khi đưa ra quyết định. Trong khi các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs) có Mục tiêu 5 riêng lẻ là thúc đẩy bình đẳng giới, giới đã được lồng ghép với một số mục tiêu khác để đảm bảo các kết quả hiệu quả cho nữ giới, nam giới, trẻ em gái và trẻ em trai trong các khía cạnh khác nhau của sự phát triển.
Việc đưa quan điểm về giới vào tất cả các chương trình bao gồm số liệu thống kê chính thức. Dữ liệu được thu thập, phổ biến, phân tích và trình bày cần phản ánh các nhu cầu khác nhau, các ưu tiên, sự đóng góp và các cơ hội sẵn có. Tuyên bố và Cương lĩnh hành động Bắc Kinh + 25 (2020) kêu gọi lồng ghép giới có hệ thống và đánh giá tiến độ với dữ liệu và hệ thống trách nhiệm giải trình. Lời kêu gọi thúc đẩy các nỗ lực lồng ghép giới đã được nhắc lại trong phiên họp lần thứ 51 của Ủy ban Thống kê Liên hợp quốc và tại phiên họp thứ 7 của Ủy ban Thống kê khu vực châu Á và Thái Bình Dương.
Thuật ngữ thông dụng và nhiệm vụ đến các phương pháp tiếp cận thực tế
Vào năm 2021, Cơ quan Liên Hợp Quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) báo cáo rằng không có khu vực nào trên thế giới có sẵn dữ liệu cho dù chỉ 50% các chỉ số giới của SDGs. Trong khi các hệ thống thống kê quốc gia đang kêu gọi tăng cường mức độ bao phủ, chất lượng và tính kịp thời của dữ liệu để theo dõi kết quả bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ và lồng ghép giới ngày càng được coi là một chiến lược thúc đẩy bình đẳng giới; vẫn còn hạn chế hiểu biết về ý nghĩa thực tế của chiến lược và cách nó có thể được vận hành ở cấp cơ quan và trong các lĩnh vực thống kê khác nhau như một phần của hoạt động kinh doanh hàng ngày.
Các chỉ tiêu và thống kê về giới đóng một vai trò quan trọng trong việc đo lường khoảng cách giới và làm sáng tỏ các vấn đề chính sách liên quan đến cuộc sống của mọi người. Số liệu thống kê về giới không chỉ là số liệu thống kê về phụ nữ và trẻ em gái. Mặc dù việc phân tách dữ liệu theo giới tính là một thành phần thiết yếu của thống kê giới, nhưng nó vẫn chưa đủ. Phân biệt giới tính tạo ra sự khác biệt có thể định lượng được giữa nữ giới/nam giới và trẻ em gái/trẻ em trai liên quan đến các kết quả phát triển khác nhau. Tuy nhiên, số liệu thống kê về giới cũng phải nắm bắt được các vấn đề của phụ nữ (ví dụ như các vấn đề về bà mẹ), các vấn đề của nam giới (ví dụ các vấn đề sức khỏe cụ thể hoặc các hành vi nguy cơ) và cả các vấn đề không rõ ràng liên quan đến giới nhưng có các tác động cơ bản về giới (ví dụ: sử dụng nhiên liệu không sạch do phụ nữ không cân đối vai trò trong nấu ăn gia đình).
Thành kiến về giới cần được giải quyết trong các giai đoạn khác nhau của quá trình sản xuất dữ liệu, bắt đầu bằng việc xây dựng và áp dụng các khái niệm, định nghĩa và phân loại thống kê cũng như trong khảo sát và thiết kế bảng hỏi (ví dụ: cần đảm bảo bao gồm các phân nhóm dân số có liên quan với số lượng đại diện để cho phép phân tích tại cấp hộ; không dựa vào người trả lời ủy quyền/chủ hộ để thu thập thông tin ở cấp độ cá nhân). Định kiến về giới cũng phải được giải quyết trong việc lựa chọn và đào tạo điều tra viên (ví dụ: thu hút các điều tra viên nữ tham gia vào các chủ đề cụ thể như bạo lực dựa trên giới tính). Việc lựa chọn các chủ đề/biến số để thu thập dữ liệu phải nắm bắt được sự đa dạng của các phân nhóm dân số khác nhau và các vấn đề / thách thức cụ thể. Thu thập dữ liệu về các chủ đề đặc biệt, chẳng hạn như cách sử dụng thời gian, công việc không được trả lương và bạo lực dựa trên giới tính, không được đề cập thường xuyên trong các cuộc điều tra hộ gia đình tiêu chuẩn.
Dữ liệu hiện có nên được sử dụng để tiến hành phân tích tập trung hơn về các vấn đề chính sách giới (ví dụ: khám phá dữ liệu điều tra về lực lượng lao động để làm sáng tỏ các vấn đề liên quan đến loại hoạt động mà nữ giới/ nam giới thực hiện trên thị trường lao động, sự phân biệt ngành và nghề nghiệp và tác động của khoảng cách giới trong tiền lương và bảo trợ xã hội).
Ở cấp độ cơ quan, điều này đòi hỏi sự hợp tác đa ngành và đa lĩnh vực khi các vấn đề về giới nằm trong các lĩnh vực thống kê xã hội, kinh tế và môi trường. Bên cạnh các chuyên gia về dữ liệu và thống kê về giới, các nhóm này cần có sự tham gia của các chuyên gia về các lĩnh vực chuyên môn cụ thể.
Một số ví dụ về sự nỗ lực của ESCAP
ESCAP và UN Women, với sự tham vấn của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) và Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đã khởi xướng công việc lồng ghép giới trong thống kê môi trường. Thông qua một loạt các cuộc tham vấn khu vực (2019-20), một bộ chỉ số đánh giá mối quan hệ giữa giới và môi trường ở châu Á – Thái Bình Dương đã được đề xuất, chủ yếu dựa trên các khung chỉ tiêu toàn cầu và khu vực hiện có. Bộ chỉ tiêu đề xuất hiện đang được xem xét, cập nhật và được coi là công cụ hướng dẫn cho các quốc gia quan tâm đến việc đo lường mối liên hệ trong bối cảnh của từng quốc gia.
Vào năm 2021, ESCAP đã khởi xướng một dự án cung cấp hỗ trợ kỹ thuật để thực hiện đánh giá bất bình đẳng trong hệ thống đăng ký hộ tịch và thống kê quan trọng, cho phép phân tích sự khác biệt trong đăng ký hộ tịch theo giới tính và bất kỳ rào cản nào liên quan đến giới đối với việc đăng ký cho các nhóm dân số khác nhau.
ESCAP, UN Women và SIAP gần đây đã ra mắt một bộ mô-đun eLearning về việc sử dụng dữ liệu giới để phân tích, truyền thông và hoạch định chính sách. Các mô-đun này hướng đến đối tượng là nhân viên trong các cơ quan thống kê quốc gia, các bộ quản lý ngành, các phương tiện truyền thông, các tổ chức xã hội dân sự cũng như các cơ quan nghiên cứu quốc gia để sử dụng và phân tích dữ liệu về giới cho việc xây dựng, nghiên cứu và hoạt động chính sách.
Đỗ Ngát (lược dịch)
Nguồn: https://www.unescap.org/blog/beyond-buzzwords-actioning-gender-mainstreaming-official-statistics